بالاخره پای آمریکایی ها به منطقه قفقاز جنوبی باز شد. هر چند برای قضاوت پیش آمدهای احتمالی اندکی زود است، اما با به نظر می رسد قفقاز جنوبی آینده مطلوبی برای ترانزیت در پیش ندارد. صدای جنگ تمام عیار در مرزهای شمال غرب کشورمان هر لحظه به گوش می رسد و بعید است نزاع تاریخی قومی بین ارامنه و آذری ها به این زودی ها آرام بگیرد، لذا گذر کریدور جنوب شمال از منطقه قفقاز جنوبی در شرایط فعلی توجیه پذیر بودن را دچار ابهام کرده است.
به نقل از تین نیوز،به گزارش پایگاه خبری ایران ناوگان چرخش ناگهانی ارمنستان به سمت آمریکا عملا بسیاری را نسبت به وقایع پیش روی قفقاز جنوبی حساس کرده است. نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان چند روز پیش همکاری بلند مدت این کشور با روسیه و اتکای ارامنه به روس ها را اشتباه استراتژیک قلمداد کرد. به طوریکه پاشیانیان از تلاش ارمنستان برای یافتن شرکای جدید نظامی و سیاسی خارج از منطقه قفقاز و اوراسیا خبر داد. هنوز یک هفته نگذشت که ناگهان خبری جدید بسیاری از رسانه های منطقه ای و جهانی را بدان حساس کرد: مانور نظامی مشترک ارمنستان با ایالات متحده آمریکا.
پیچیدگی منطقه قفقاز جنوبی تا جایی پیش رفته است که در سه سال اخیر و پس از جنگ 44 روزه (که به توافق بین دو کشور با میانجیگری روسیه انجامید) تا به امروز درگیری های متعدد مرزی و لفاظی های سیاسی بین رهبران دو کشور در میان بوده است. اخیرا نیز ارمنستان بالاخره عقده دل را گشود و از کم لطفی روس و بی اعتماد بودن آنها سخن به میان آورد. کارشناسان پیش بینی کرده بودند که ارمنستان به زودی به دنبال شرکای جدید نظامی و سیاسی به خصوص از میان کشورهای ناتو برود. اما کسی فکر نمی کرد که با این سرعت ارمنستان فرش قرمز را برای آمریکایی باز کند و برگزاری یک مانور نظامی کوچک در خاک ارمنستان قدم نخست حضور احتمالی آمریکا در سرزمین کوهستانی ارمنستان باشد تا دشواری های منطقه قفقاز جنوبی دو چندان شود.
آغاز همکاری ایروان و واشنگتن یا بهتر است بگوییم طلبیدن کمک نظامی ارامنه از آمریکایی ها معنای مشخصی دارد و آن فاصله گرفتن ارمنستان از روسیه و از طرفی دیگر حضور نظامی آمریکا در نزدیکی روسیه و ایران که بدون شک فصل جدیدی را در تحولات منطقه اوراسیا رقم خواهد زد. حضور آمریکایی ها در منطقه و همچنین رویارویی آنها با روس ها بدون شک تاثیرات نامطلوبی بر اقتصاد منطقه و به خصوص افق بلند مدت ترانزیتی خواهد گذاشت.
از طرف دیگر همزمان با اعلام خبر مانور مشترک نظامی ارمنستان و آمریکا، جمهوری آذربایجان در عرصه سیاسی و روابط منطقه ای خود با ادبیات متفاوتی در مورد کشورمان ایران صحبت به میان آورد. دستیار رئیس جمهور آذربایجان در سفری که به سرزمین های اشغالی داشت، در خصوص روابط ایران و آذربایجان به رسانه صهیونیستی گفت: در تلاش هستیم فضای مثبت همکاری با ایران رقم بزنیم. ایسنا در این رابطه نوشت: دستیار رئیس‌جمهوری آذربایجان گفت این کشور در تلاش است تا جوی مثبت برای همکاری با ایران رقم بزند. این مقام جمهوری آذربایجان با اشاره به همسایگی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، گفت: سیاست آذربایجان این بوده که روابط باثبات و مفید دوجانبه با همسایگان همیشه خوب است. در زمان هایی سوء تفاهم ها و سوء برداشت هایی میان آذربایجان و ایران شکل می گرفت. ما در تلاشیم تا این مشکلات را طریق گفت و گو و کانال های دیپلماتیک حل کنیم. او در پایان گفت: ما در حال دریافت پیام های مثبتی از ایران هستیم. با فرمت دیپلماتیک با همتایان ایرانی مان همکاری می کنیم تا ورق را بازگردانیم و جوی مثبت برای همکاری رقم بزنیم.
هر چند برای قضاوت پیش آمدهای احتمالی اندکی زود است، اما به نظر می رسد با ادامه این روند قفقاز جنوبی آینده مطلوبی برای ترانزیت در پیش ندارد. در صورت کم رنگ شدن روابط بین ارمنستان و روسیه، به نوعی مسیر ترانزیتی که قرار بود از ارمنستان به روسیه برود با چالش روبرو خواهد شد و آن وقت روس ها در پی مسیرهای دیگری همچون خط آهن قزاقستان ترکمنستان ایران خواهند بود. لازم به ذکر است در صورت گسترش همکاری و شراکت ارمنستان با ایالات متحده آمریکا، ممکن است روابط بین ایران و ارمنستان نیز تحت تاثیر قرار بگیرد، البته که حضور (نظامی) همزمان اسرائیل در خاک آذربایجان و آمریکا در خاک ارمنستان برای کشورمان قطعا زنگ خطر را به صدا در خواهد آورد و انگیزه ایران برای گسترش تجارت و فعالیت های اقتصادی در قفقاز جنوبی را کم رنگ خواهد کرد. در این جاست که می توان با قاطعیت گفت که دو مسیر دیگر ترانزیتی یعنی خط آهن ایران به ترکمنستان و همچنین مسیر دریای خزر به بنادر روسیه می تواند گزینه های مطلوب برای رونق کریدور جنوب شمال باشد.
ترانزیت کالا بین روسیه و عربستان از طریق کریدور جنوب شمال ایران
در حال حاضر مسیر ریلی به ترکمنستان از دو مرز سرخس و اینچه برون مهیاست و خوشبختانه خطر جنگ نیز در کشورهای بالادست (ترکمنستان و قزاقستان) وجود ندارد. لذا این مسیر را می توان کریدوری نسبتا مطمئن و به دور از تنش های احتمالی دانست. برای نخستین بار در تیر ماه سال 1401، قطار باری روسیه مسیر 3800 کیلومتری را از مسکو پایتخت روسیه آغاز کرده و از طریق مسیر قزاقستان و ترکمنستان وارد ایستگاه مرزی سرخس شد و از آنجا محموله ها را به مقصد بندرعباس ارسال کرده تا در نهایت راهی هندوستان شوند. همچنین در تاریخ 4 شهریور سال جاری نخستین قطار باری روسیه به مقصد عربستان از طریق مرز اینچه برون وارد کشور شد تا بعد از بندرعباس، محموله 36 کانتیری از مسکو به بندر دمام عربستان برسد. لازم به ذکر است که این محموله ترانزیتی بلافاصله بعد از پیوستن همزمان ایران و عربستان به بریکس از طریق کریدور جنوب شمال جابجا شد.
